2016 yılında ABD, Çin, Rusya, İngiltere, Fransa ve Almanya ile İran arasında imzalanan nükleer anlaşma, ABD ile İran arasındaki ilişkilerde yeni bir dönemin kapısını araladı.

Ancak anlaşma, 2018 yılında Trump tarafından bozuldu. Trump’ın “ABD’nin İran’la nükleer anlaşmadan ayrılacağını ilan ediyorum. Tahran’a en üst düzey ekonomik yaptırımları yeniden getireceğiz.” açıklaması ile iki ülke arasındaki ilişkiler, 2015 ve öncesi döneme geri döndü.

Yaptırımlarla ekonomik anlamda ciddi krizler yaşayan İran, nükleer anlaşmadaki taahhütlerini kısmen durduracağını açıkladı.

Avrupa Birliği (AB), İngiltere, Almanya ve Fransa ise, İran’a sorumluluklarını yerine getirme çağrısı yaparak, her türlü “ültimatomu” reddettiklerini açıkladı.

Şimdi Orta Doğu’da tırmanan gerilim, tarafların karşılıklı misillemeleriyle devam ediyor. 

ABD’nin savaş gemisi adımına İran’dan “vururuz” tehdidi

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Bolton, İran’a mesaj vermek üzere “USS Abraham Lincoln” uçak gemisi taaruz grubunu Orta Doğu’ya sevk edeceklerini duyurdu.

İran Devrim Muhafızları Komutanı Hüseyin Selami, ABD’nin bölgeye savaş gemisi göndermesini “psikolojik savaş” olarak değerlendirdi.  İran Devrim Muhafızları Hava – Uzay Kuvvetleri Komutanı Emir Ali Hacızade ise, ABD gemilerini vurmakla tehdit etti.

İran’ın nükleer anlaşmadan “kısmen çekilme” misillemesi, Beyaz Saray’da İran’ın demir-çelik ürünlerine yaptırım kararı ile karşılık buldu. Avrupa İran’ın kararına karşı çıkarken Çin ve Rusya destek verdi.

İran’ın bölgedeki en büyük kozu: Hürmüz Boğazı

Nükleer programı nedeniyle ABD ve Batı’dan İran’a yaptırım ne zaman gündeme gelse, Tahran yönetimi karşı hamle olarak Hürmüz Boğazı’nı kapatmakla tehdit ediyor.

Peki Hürmüz Boğazı neden bu kadar önemli?

Hürmüz Boğazı, dünya petrol ticaretinin ana damarlarından biri durumunda. Suudi Arabistan, Irak, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) tarafından üretilen petrolün yaklaşık yüzde 80’i Hürmüz Boğazı’ndan geçerek Çin, Japonya, Güney Kore, Hindistan ve Singapur gibi enerji talebi yüksek ülkelere sevk ediliyor.​

ABD Enerji Enformasyon İdaresi (EIA) verilerine göre, Hürmüz Boğazı dünyada en çok petrol taşımacılığı yapılan boğaz konumunda. EIA, 2016 yılında Hürmüz Boğazı’ndan günlük ortalama 18,5 milyon varil petrol taşındığını açıkladı. Bu rakam deniz yoluyla yapılan petrol ticaretinin yaklaşık yüzde 40’ını oluşturuyor.

Kuzey kıyılarında İran, güneyinde Umman’ın yer aldığı boğazın Basra ve Umman körfezleri arasındaki en dar yeri yaklaşık 50 kilometre. Ağır yük gemilerinin geçiş koridorunun genişliği ise 10 kilometre.

Sözü edilen bölgede petrol taşıma alternatif güzergahı olabilecek ve 1947 yılında yapımına başlanan Trans Arabistan Petrol Boru Hattı’nın istenen düzeyde işletilememesi Hürmüz Boğazı’nın önemini arttırdı.

İran’ın Hürmüz Boğazı üzerindeki gücüne karşın ABD’nin, ülkenin dört bir yanını çevreleyen askeri üsleri bulunuyor.

ABD’nin İran’ı çevreleyen askeri üslerinin bulunduğu ülkeler arasında Bahreyn, Cibuti, Mısır, Irak, İsrail, Ürdün, Kuveyt, Umman, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Afganistan, Türkmenistan, Pakistan, Kırgızistan yer alıyor.

Kaynak: TRT Haber, AA, Reuters, American Security Project, Al Jazeera