Güney Asya’da yer alan Keşmir, Pakistan, Hindistan ve Çin’in arasında yer alıyor ve 222 bin 200 kilometrekare toplam alana sahip.

Hindistan’ın 1947 yılında İngilizlerden bağımsızlığını kazanması sonrasında bu bölge, Hindistan ve Pakistan arasında anlaşmazlığa konu oldu.

İngiltere, Hindistan’dan çekilirken, prenslik şeklinde yönetilen Keşmir’i Hindistan ya da Pakistan ile birleşme konusunda serbest bıraktı.

Cammu Keşmir’in başkenti Srinagar, 1965 (AFP)

Nüfusunun yüzde 90’ı Müslüman olan Keşmir halkı, 1947’de Pakistan’a katılmaktan yana tavır alsa da dönemin prensi, Hindistan ile birleşmeye karar verdi. Müslüman Keşmir halkı ise bu karara karşı çıktı. 

Pakistan ve Hindistan’ın bölgeye asker göndermesiyle taraflar 1947’de ilk kez savaştı. İki ülke arasında yine aynı nedenle 1965 ve 1999’da savaş çıktı.

Hindistan Sınır Güvenliği Güçleri (BSF) tarafından kimlik tespiti için toplanan Keşmirliler. Srinagar, 1993 (AFP)

Bölgenin iki yakasından, Keşmir’in Pakistan tarafında kalan kısmı “Azad Keşmir”, Hindistan tarafında kalan kısmı ise “Cammu Keşmir” olarak isimlendirildi.

İngilizler böl-parçala-yönet stratejisini Keşmir’de de uygulayarak bölgenin uzun yıllar kaosa sürüklenmesine kapı aralamış oldu. Ve o tarihlerden bu yana bölgede tansiyon hiç düşmedi.

İnfografik: AA

370’inci madde ve bölgedeki son gerilimin arka planı

Meşhur 370’inci madde, Cammu Keşmir’de yabancıların mülk edinmesine ve eyalet hükümetinde iş sahibi olmasına engel teşkil ediyordu.

Yine bu maddeye göre, bölge otoritesi, iletişim, savunma, finans ve dış ilişkiler alanları haricinde kendi yasalarını düzenlemekte serbestti.

Hindistan’ın bu maddeyi yürürlükten kaldırması, son olayların fitilini ateşledi.

Peki, onca yıldır uygulanan bu hükümler neden şimdi kaldırıldı? 

Bu noktada karşımıza çıkan ilk aktör, Pakistan.

Pakistan-Hindistan arasındaki Wagah sınırı

Nitekim Hindistan’ın atacağı bölgesel adımları Pakistan’ın stratejilerinden bağımsız değerlendirmek, eksik bir okuma olacaktır.

Öyle ki, Pakistan Başbakanı İmran Han’ın 21-24 Temmuz tarihleri arasında ABD’ye gerçekleştirdiği ziyaret ve verilen iş birliği mesajları Hindistan’ı rahatsız etmeye yetti.

Pakistan Başbakanı İmran Han Beyaz Saray’da ABD Başkanı Donald Trump ile birlikte. Washington, 2019 (Reuters)

Güney Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi’nden (GASAM) Güney Asya Uzmanı Hayati Ünlü, Cammu Keşmir’deki son gelişmeleri TRT Haber’e değerlendirdi.

ABD-Pakistan arasındaki diyaloğa dikkat çeken Ünlü, “ABD’nin yeniden Pakistan’a yardımları onaylaması ve Pakistan’ın Afgan barışına destek vermesi için Taliban’ı teşvik etmesi, bu uzlaşının temelini oluşturdu.” ifadelerini kullandı.

Afganistan’da tesis edilecek barış ortamının dolaylı olarak Pakistan’ın bu ülkede güç merkezi olması anlamına geleceğini söyleyen Ünlü, Hindistan’ın Keşmir’de gerilimi artırarak bu barışı hedef aldığını söyledi. 

Ünlü, Hindistan’ın Keşmir yaklaşımının dış dinamiklerini şöyle değerlendirdi:

“Hindistan, Keşmir gibi konularda eylemsiz kaldığında Çin, Pakistan ve diğer ülkelerin buradaki politik boşluğu doldurduğunu fark etti. Bu yüzden dış politikada yeni bir proaktif yaklaşım sergilemeye başladı. Bu yaklaşım, Hindistan’ın reelpolitiğe geri dönüşü olarak algılanabilir.”

Hindistan’ın Keşmir’de “eşit yurttaşlık” söylemi 

Hint yetkililer, kaldırılan 370’inci maddenin, Keşmirlilerin kimi yurttaşlık haklarından mahrum kalmasına neden olduğu savunmasını yapıyor, bölgenin kalkınma ve istihdam fırsatlarını sınırladığına iddia ediyordu.

Ancak bu iddiaların bir kısmı tam olarak gerçeği yansıtmıyor. Nitekim henüz kendi içerisinde sosyal ve ekonomik adaleti tam anlamıyla sağlayamayan bu ülkenin, Cammu Keşmir için “iyileştirme” planlamasını gerçekçi bir zeminde değerlendirmek pek mümkün değil.

Hindistan’daki eşitsizliklere de dikkat çeken Hayati Ünlü, “Bu ülkede uygulanan Kast sistemi, tüm sosyal düzeni eşitsizlik üzerine kuran bir yapı. Öte yandan mevcut ekonomik eşitsizlik nedeniyle ülkedeki büyüme refaha yansımıyor. En zengin kesimle en fakir kesim arasındaki refah farkı gün geçtikçe artıyor.” ifadelerini kullandı.

“Hindutva’nın Keşmir kararlarına etkisi yadsınamaz”

Hindistan’da başbakanlığını Narendra Modi’nin yaptığı Hindistan Halk Partisi (BJP) hükümetinin Hindu milliyetçiliği (Hindutva) temelli politikalarına vurgu yapan Ünlü, “Hindutva’nın temel ötekisi daima Müslümanlar olmuştur. BJP iktidarında karar almada ve alınan kararları uygulamada mobilize edici güç de yine Hindutva’dır. Dolayısıyla Hindutva’nın Keşmir’de alınan kararlara etkisi yadsınamaz.” dedi.

“Keşmir’de gerilimin azalması uzak bir ihtimal”

Ünlü, Hindutva’nın ülkenin politikalarına direkt etkisi olduğunu vurguladı ve şunları kaydetti:

“Siyasetin merkezine oturan Hindutva’nın dış politika başta olmak üzere alınan kararlarda bundan sonra da etkili olacağını düşünüyorum. Dolayısıyla Keşmir’de gerilimin azalması uzak bir ihtimal. Sadece güçlü bir ideolojinizin olması size dış politikada başarı getirmiyor.”

“Bölgede yeni bir düzen kuruluyor”

Tüm ülkelerin bölgede askeri kapasitelerini artırmaya çalıştığını ifade eden Ünlü, “Yeni bir düzen kuruluyor ve bu yeni düzenini kurallarını yazmak için büyük bir mücadele veriliyor. Kurallar çatışması da aktörler arası gerilimi artırıyor. Dolayısıyla, önümüzdeki süreçte de gerilimlerin devam ettiği ancak net bir çözüme ulaştırılmadan yatıştırıldığı bir süreç bekliyorum.” dedi.