Zekat; dinen zenginlik ölçüsü kabul edilen miktarda (nisap) mala sahip olan kimselerin Allah rızası için ihtiyaç sahibi kişilere vermesi gereken belli miktarı ifade ediyor. Peki, Zekat kimlere farzdır? Zekat nasıl hesaplanır? Zekat ne zaman verilir?

Kur’an-ı Kerim’de birçok ayette anlatılan bu ibadet hakkında tüm merak edilenleri sizin için derledik.

Zekat Nedir? Zekat nasıl hesaplanır?

Zekat, dinen zenginlik ölçüsü kabul edilen miktarda mala sahip olan kimselerin Allah rızası için belirli kişilere vermesi gereken belli miktarı ifade eder. 

Nisap, zekâtla yükümlü olmak için esas alınan zenginlik ölçüsüdür. Bu ölçü, altında 20 miskal (80.18 gr), devede 5, sığırda 30, koyun ve keçide 40 adettir.

“Ve rahmet olunmanız için salâtı ikame edin [mali yönden ve zihinsel açıdan destek olma; toplumu aydınlatma kurumları oluşturun, ayakta tutun], zekâtı/vergiyi verin ve o elçiye itaat edin. (Nur/ 56)”

Zekat kimlere farzdır?

Zekât ile ilgili şartlar, zekâtın bir kimseye farz olmasının ve verilen zekâtın geçerli olmasının şartları şeklinde iki ayrı başlık altında ele alınır.

Zekatın farz olması için bir takım şartlar var. Bunlar;

Müslüman, akıl sağlığı yerinde, ergenlik çağına ermek ve hür olmak, hükmen artırıcı yani kazanç sağlayıcı nitelikte nisap miktarı mala sahip olmak.

Zekat verebilmek için gereken şartlardan biri de, (nisap) yeterli miktarı mal ya da servete sahip olduktan sonra üzerinden bir kameri yılın geçmesi ve yıl sonunda da nisap miktarını koruması gerekir.

Zekat vermenin belli bir zamanı var mı?

Zekât vermenin belli bir zamanı yoktur. Oruç ve hac ibadetlerinde olduğu gibi nisap miktarı malın üzerinden sene geçmiş olması konusunda da kamerî ay hesabı uygulanır. 

Farz olduğu andan itibaren verilmesi gerekir. Bunun için belli bir kamerî ayı veya Ramazan’ı beklemeye gerek yok.

Zekât vermekle yükümlü olanların, yükümlü oldukları andan itibaren en kısa zamanda zekâtlarını vermeleri gerekir. Çünkü zekât bir kulluk borcudur, borç da bir an önce ödenmeli.

Zekat taksitle ödenir mi? 

Zekâtta asıl olan, kişinin üzerine terettüp eden zekâtı bir an önce ödemesidir.
Ancak peşin ödeme imkânı bulunmayan durumlarda bir yıl içinde taksitle de ödenebilir.

Zekat hesaplanırken hangi borçlar düşülür? 

Günümüzde ödeme planı uzun bir takvime bağlanmış olan ve ileriki yıllarda düzenli olarak ödenecek olan TOKİ, kooperatif, kamu, kredi türü borçlar bütünüyle zekât malından düşülmemeli.

Çünkü bu ödeme takvimleri 10-20 yıllık çok uzun vadeleri kapsamakta ve insanlar bu borçları hemen o yılda ödeme durumuyla karşı karşıya kalmamakta.

Zekat yıllık bir ibadet olduğu için tabi olan mallardan, sadece “o zekât yılına ait olan birikmiş borçlar, vadesi o yıl içinde dolmuş veya dolacak olan ve dolayısıyla o zekât yılı içinde hemen ödenmesi gereken borçlar” düşülmeli. 

Vergi zekat yerine geçer mi?

Vergi bir vatandaşlık görevidir, zekât ise dinî bir yükümlülüktür. 

Zekât ile vergi, mükellefiyet, temel gaye, oran, miktar ve harcanacağı yerler bakımından birbirinden farklıdır. 

Zekâtın ayrıca verilmesi gerekir. Çünkü, devlete ödenen vergiler zekât yerine geçmez.

İhtiyaç duyulan araç gereç ve malzemeden zekat düşer mi?

Bir mesleğin icrası için gerekli olan araç-gereç, makine ve malzemeler, aslî ihtiyaçlar kapsamında yer alır. 

Dolayısıyla bunların zekâtının verilmesi gerekmez. Ancak, kişinin kendi mesleğinin icrası için değil de, ticaret için üretilen veya alınıp satılan araç-gereç, malzeme ve makinelerin zekâtının verilmesi gerekir.

Kira gelirleri zekata tabi mi?

Bir yıllık borcu ve aslî ihtiyaçları dışında 80.18 gr. altını veya bu miktar değerinde malı veya parası olan kimseler, dinen zengin sayılır.

Kira gelirlerinin zekâta tâbi diğer mal ve gelirlerle birlikte, temel ihtiyaçlar ve borçlar çıktıktan sonra nisap miktarına (80.18 gr. altın veya değeri) ulaşması ve üzerinden bir yıl geçmesi hâlinde kırkta bir ( % 2,5) oranında zekâtının verilmesi gerekir.

Ticaret malının zekatı nasıl hesaplanır?

Ticaret malları, kar amacıyla alınıp satılan mallardır.

80.18 gr. altın değerinde ticaret malına sahip olan kişinin, nisab miktarı mala sahip olmasının üzerinden bir yıl geçmesi hâlinde, kırkta bir (% 2,5) oranında zekâtını vermesi gerekir.

Ticaret malları için de aynı ilke geçerlidir. Bu itibarla, ticaret malının zekâtı verilirken, satıldığı takdirde elde edilecek kâr dikkate alınmadan bizzat kendisinden zekât veriyormuş gibi zekâtın verileceği tarihteki maliyet değeri esas alınır.

Kadınların ziynet eşyasından zekat vermesi gerekir mi?

Altın ve gümüşten yapılmış ziynet eşyaları, zekât için gerekli diğer şartları da taşıdığı takdirde Hanefîlere göre zekâta tâbidir.

Bu itibarla altından yapılmış ziynet eşyaları, 80.18 gr. veya daha fazla olup üzerinden de bir yıl geçmiş ise kırkta biri oranında zekâtları verilir. 

Altın ve gümüş dışındaki maden ve taşlardan mamul ziynet eşyası ise zekâta tâbi değildir.

Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelî bilginlerine göre ise, kadının normal olarak takıp kullandığı ziynet (takı) eşyası, aslî ihtiyacı sayıldığından bunlardan zekât gerekmez.

Kaynak: TRT Haber