Tıp dünyası geçen hafta çok önemli bir ismi kaybetti… Türkiye’de ilk kalp naklini gerçekleştiren Opr. Dr. Kemal Bayazıt’ı… 89 yaşında aramızdan ayrılan Bayazıt, ardında kurtardığı hayatlar, yetiştirdiği değerli cerrahlar ve meslektaşlarına ışık tutan çalışmalarını bıraktı.

Kemal Bayazıt’ın ilham verici hayat hikayesi Prof. Dr. Deniz Süha Küçükaksu tarafından kaleme alındı. “Kalbin Son İmparatoru/Bir Kalp Cerrahının Yaşam Öyküsü” adlı kitaptan yaptığımız derleme ile bu özel insanı anlatmaya çalıştık.

Hep okul birincisi…

Opr. Dr. Kemal Bayazıt, 11 Mart 1930’da Adana’nın Kozan ilçesinde dünyaya geldi. Beş çocuklu bir ailenin dördüncü erkek çocuğuydu. Babası Hakim Ali Rıza Bey, annesi ise Fatma Hanım’dı. Babası, ismini dualar eşliğinde kulağına fısıldarken “Oğlum, Kemal’im, senin adın Mustafa Kemal’den…” dedi.

Babasının tayini sebebiyle Bayazıt’ın çocukluğu ve gençliği Bursa’da geçti. Bursa Erkek Lisesi’nde ünlü diplomat Kamran İnan ve Türk Sanat Müziğinin önemli ismi Zeki Müren’le aynı sınıfı paylaştı. Eğitim hayatını hep birinciliklerle tamamlayarak, gelecekte imza atacağı başarıların işaretlerini verdi. 

Yolu Siyami Ersek’le kesişiyor

Kemal Bayazıt, liseden sonra tıp eğitimi almaya karar verdi. 1947’de İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesine girdi. Çalışkanlığını, henüz fakültede okuduğu yıllarda ortaya koydu. Fakültenin son yılında, ailesini ziyaret için Bursa’ya gittiğinde bile Uludağ Sanatoryumunda staj yapıyordu. Sanatoryumun başhekimi, Kemal Bayazıt’ın cerrahiye olan ilgisini anlayarak ameliyatlarına girmesine izin vermeye başladı. 

Aynı tarihlerde, birlikte nice başarılara imza atacağı ünlü profesör Siyami Ersek’le yolları kesişti. Prof. Dr. Ersek, kendisindeki yeteneğin farkına vardı. Onun inisiyatifiyle ciddi ameliyatlara bile girmeye başladı. 1954’te mezun oldu ve Uludağ Sanatoryumunda işe başladı. Bir yıl sonra hayatını, ömür boyu büyük bir aşkla bağlı kalacağı Müşerref Hanım’la birleştirdi. Askerlik dönüşü ise İstanbul’a yerleşti. Artık Süreyyapaşa Sanatoryumunda Prof. Dr. Siyami Ersek’le yeniden dirsek dirseğeydi. 

İlk açık kalp ameliyatı 

Ünlü cerrah, kalp alanında çığır açan çalışmalarının temellerini bu yıllarda attı. Dünyada yeni yeni yapılmaya başlanan kalp ameliyatları Prof. Dr. Siyami Ersek’i heyecanlandırıyordu. Siyami Ersek, 1962’de açılan Haydarpaşa Göğüs Kalp Cerrahisi Merkezinde üstlendiği başhekimlik görevi sırasında Kemal Bayazıt’ı yine yanından ayırmadı. Böylece, küçücük bir ekiple kolları sıvadılar. İlk denemeleri hayvanlar üzerinde yaptılar. Çabalarına değiyordu… Sonuçlar gayet başarılıydı. Sıra kalp ameliyatlarını insanlar üzerinde yapmaya gelmişti. Nihayet 1963’te hayalleri gerçekleşti. Art arda dört hastayı ameliyat ettiler. Ameliyatlardan ikisi başarılıydı.

“Memleketimin bana ihtiyacı var” 

Opr. Dr. Bayazıt’ın başarıları Türkiye’yi ziyaret eden İngiltere’deki Leeds Üniversitesi Kalp Cerrahisi Bölüm Başkanı Prof. G. Wooler’ın dikkatinden kaçmadı. Böylece 1963’te meslek hayatına çok şey katan İngiltere macerası başladı. Bir süre sonra kazandığı tecrübeyle İstanbul’a dönmeyi kafasına koydu. Prof. G. Wooler, kendisini vazgeçirmek için cazip bir teklifte bulundu: aylık ücretinin dört katı ve lojman… Ancak Kemal Bayazıt’ın ülkesi için kurduğu hayaller vardı. Bu nedenle, “Türkiye’de ameliyat olması gereken çok hasta var, memleketimin bana ihtiyacı var” dedi ve bavulunu topladı. 

Yurda döndükten sonra yine gecesini gündüzüne kattı. 1966’da önemli bir başarıya imza attı. Türkiye’de ilk kez, üç kalp kapağının birden değiştirildiği kalp ameliyatını gerçekleştirdi. Bu başarının ardından Ankara’daki Türkiye Yüksek İhtisas Hastanesine şef olarak atandı. Ankara günlerinin ikinci ayında yaptığı açık kalp ameliyatı ile başarısını yine ispatladı. 

Türkiye’deki ilk kalp nakli! 

Kemal Bayazıt, mesleki yaşamı boyunca sayısız hayat kurtardı. Ancak onu büyük üne kavuşturan ve adını tarihe yazdıran asıl olay, Türkiye’de ilk kalp naklini gerçekleştiren kişi olmasıydı. 1960’larda dünyada kalp nakli konusunda çalışmalar sürüyordu. Kemal Bayazıt da bu çalışmaların gerisinde kalmayarak gece gündüz kalp nakli için ter döküyordu. Tıpkı daha önce olduğu gibi yine hayvanlar üzerinde ameliyatlar yaparak tecrübe kazandı. Derken, Kemal Bayazıt, insandan insana ilk kalp nakli için 41 yaşındaki hastası Maviş Karagöz’le birlikte donör beklemeye başladı. Maviş Karagöz’de ileri derecede kalp yetmezliği vardı. Kurtulması için tek çare, kalp nakliydi. 

Tarih 22 Kasım 1968’di… İstanbul’dan gelen misafirlerini ağırlayan Kemal Bayazıt’ın akşam saatlerinde ev telefonu çaldı. Numune Hastanesinin nöbetçi doktoru, trafik kazasında genç bir erkeğin beyin ölümünün gerçekleştiğini haber verdi. Uygun donör bulunmuştu. Böylece gece saat 03.00’te tarihe geçecek operasyon başladı. Opr. Dr. Kemal Bayazıt, iki saatte bitirilmesi planlanan kalp naklini, büyük bir ustalıkla 1 saatte tamamladı. 

Sıra, en önemli ana gelmişti. Herkesin kafasındaki tek soru, nakil yapılan kalbin çalışıp çalışmayacağıydı. Ameliyat ekibinde yer alan Perfüzyonist Dr. Gülbin Pürsenli, nefeslerin tutulduğu, zamanın akmadığı o anları daha sonra şöyle anlatacaktı:

“Kemal Bey, aort kıskacını alır almaz kalp çalışmaya başladı ve tansiyon çıktı. İnanılmaz bir durumdu. O an sevinç ve heyecandan kalplerimiz duracak gibi oldu. Hepimiz ağlıyorduk.” 

İbret alınacak bir hayat

Kemal Bayazıt, Türkiye Yüksek İhtisas Hastanesindeki çalışmalarına emekli olana kadar devam etti. İlk günkü şevkle, pek çok başarılara imza attı. 1974’te gerçekleştirdiği ilk koroner bypass ameliyatı bunlardan biriydi. 1985 yılında Kemal Bayazıt bu kez Koşuyolu Kalp Hastanesini kurmak için kolları sıvadı. Böylece Haydarpaşa’dan sonra ikinci büyük kalp merkezini İstanbul’a kazandırmış oldu. Neşteri elinden bıraktığı güne kadar daha nice hastaya umut oldu ve 26 Haziran 2019 günü aramızdan ayrıldı. Opr. Dr. Kemal Bayazıt’tan geriye başarılarla dolu bir ömür, minnet duyguları bitmeyen hastalar ve tecrübelerini aktardığı sayısız öğrenci kaldı.